مزیت های ترانزیتی ایران : شاهراه تجارت جهانی

قرارگیری در شاهراه کریدور شمال-جنوب: مسیری کلیدی برای اتصال شرق و غرب

موقعیت ممتاز ایران در مسیر کریدور ترانزیتی شمال-جنوب، این کشور را به نقطه اتصال حیاتی میان قاره های آسیا و اروپا تبدیل نموده است. این کریدور، کشورهای متعددی از جمله روسیه، اروپای شرقی، مرکزی و شمالی، آسیای میانه و قفقاز را از یک سو به آسیای جنوبی، جنوب شرقی، خاور دور، اقیانوسیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس از سوی دیگر پیوند می دهد. این اتصال گسترده، ایران را به یک مرکز ثقل ترانزیت منطقه ای بدل ساخته و فرصت های بی نظیری را برای توسعه تجارت و حمل و نقل بین المللی فراهم آورده است.

جذابیت مسیر ایران برای ترانزیت کالا: کوتاهی مسیر و تسهیلات گسترده

کریدور شمال-جنوب از طریق ایران، به دلیل کوتاهی مسیر و بهره مندی از زیرساخت های توسعه یافته و در حال گسترش، به عنوان یک مسیر بسیار جذاب برای ترانزیت کالا در سطح بین المللی مطرح است. تلاش های مستمر جهت تجهیز امکانات و زیرساخت ها در بخش های مختلف حمل و نقل، همراه با ارائه تسهیلات متنوع و گسترده، مسیر ترانزیتی ایران را به انتخابی هوشمندانه و مقرون به صرفه برای تجار و شرکت های حمل و نقل تبدیل کرده است.

نقش بنادر کلیدی ایران در رونق ترانزیت:  دروازه های تجارت جهانی

بنادر ایران به ویژه بنادر شهید رجایی، امیرآباد و انزلی، جایگاه ویژه ای در کریدور ترانزیتی شمال – جنوب ایفا می کنند و به عنوان مراکز حیاتی ترانزیت کالا در این مسیر عمل می نمایند. علاوه بر این بنادر مهم، بنادر شهید باهنر، لنگه، بوشهر، چابهار، امام خمینی (ره) و نوشهر نیز از پتانسیل های قابل توجهی برای نقش آفرینی در توسعه ترانزیت کشور برخوردار هستند. این تنوع بنادر، امکان دسترسی گسترده تر به بازارهای منطقه ای و بین المللی را برای ایران فراهم می سازد.

توسعه محور شرق و بندر چابهار: دروازه ترانزیت به افغانستان و آسیای میانه

ایران با تمرکز بر توسعه محور ترانزیتی شرق کشور (چابهار-میلک)، گام های موثری در جهت برقراری ارتباط ترانزیتی با افغانستان و آسیای میانه برداشته است. نزدیکی جغرافیایی بندر چابهار به افغانستان و سرمایه گذاری های گسترده در بخش های مختلف حمل و نقل به ویژه بخش دریایی، همراه با ایجاد تسهیلات و زیرساخت های حمل و نقل در محور شرق و حمایت های دولتی، بندر چابهار را به عنوان یک قطب ترانزیت کلیدی برای افغانستان مطرح نموده است. با رفع موانع موجود و تداوم این روند، انتظار می رود شاهد رونق چشمگیر ترانزیت در این مسیر استراتژیک باشیم که علاوه بر توسعه محور شرق، به تقویت جایگاه ترانزیتی ایران در منطقه نیز کمک شایانی خواهد کرد.

علی‌رغم این پتانسیل عظیم، سهم ایران از بازار ترانزیت بین‌المللی در حال حاضر ناچیز است. کشورهای منطقه با بهره‌گیری از مشکلات و موانع موجود در مسیر ترانزیت ایران، توانسته‌اند با جذب جریان عبور کالا، مزایای اقتصادی قابل توجهی را از این صنعت به دست آورند.

یکی از دلایل اصلی این وضعیت نامطلوب، عدم استفاده بهینه از ظرفیت‌های حمل و نقل کشور است. تردد بخش قابل توجهی از ناوگان حمل و نقل ایرانی، اعم از کشتی، قطار و کامیون، به صورت یک‌سر خالی انجام می‌شود. به عبارت دیگر، نیمی از ظرفیت حمل و نقل کشور به طور موثر در خدمت ترانزیت قرار نگرفته است. این امر تا حد زیادی ناشی از عدم هماهنگی و انسجام بین دستگاه‌های متولی صنعت ترانزیت در کشور است.

در ادامه دیگر موانع و مشکلات کلیدی توسعه ترانزیت در ایران را معرفی می‌کنیم:

پیچیدگی و زمان‌بر بودن فرآیندهای گمرکی

وجود کنترلهای مضاعف گمرکی و تشریفات اداری طولانی، باعث تاخیر و افزایش هزینه‌های ترانزیت می‌شود.

کمبود یا فقدان گمرک در برخی نقاط مرزی

این امر، عبور کالا از مرزها را با مشکل مواجه کرده و ظرفیت ترانزیتی را محدود می‌سازد.

عدم شفافیت و ابهام قوانین و مقررات ترانزیتی

فقدان قوانین جامع و روشن در زمینه ترانزیت، بستر را برای تفسیرهای متفاوت و ایجاد موانع اداری فراهم می‌کند.

فرسودگی زیرساخت‌ها و تجهیزات حمل و نقل

استهلاک جاده‌ها، ناوگان حمل و نقل و تجهیزات بارگیری و تخلیه، راندمان و سرعت ترانزیت را کاهش می‌دهد. همچنین، سرمایه‌گذاری ناکافی در نوسازی و توسعه زیرساخت‌ها، این مشکل را تشدید می‌کند.

نبود سیستم‌های اطلاع‌رسانی و ردیابی کالا

فقدان سیستم‌های جامع برای ردیابی لحظه‌ای کالا، شفافیت و امنیت فرآیند ترانزیت را کاهش می‌دهد و اعتماد تجار را خدشه‌دار می‌کند.

عدم هماهنگی بین شیوه‌های مختلف حمل و نقل

ناهمگونی و عدم یکپارچگی در حمل و نقل جاده‌ای، ریلی و دریایی، جریان روان ترانزیت را مختل می‌کند و هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.

کمبود نمایندگی‌های بیمه در نقاط مرزی

دسترسی محدود به خدمات بیمه‌ای در مرزها، ریسک ترانزیت را افزایش داده و جذابیت آن را کاهش می‌دهد.

نبود امکانات کافی برای حمل بار کانتینری

محدودیت در امکانات حمل و نقل کانتینری، توانایی ایران برای پذیرش و جابجایی حجم بالای کالا را محدود می‌سازد.

فقدان نهاد مستقل ترانزیتی و مدیریت واحد

نبود یک سازمان متمرکز و مستقل برای سیاست‌گذاری و مدیریت ترانزیت، هماهنگی و اثربخشی اقدامات را کاهش می‌دهد.

بی‌توجهی به بازاریابی بین‌المللی ترانزیت

عدم تلاش کافی برای معرفی و تبلیغ ظرفیت‌های ترانزیتی ایران در سطح بین‌المللی، موجب عدم آگاهی تجار و صاحبان کالا از پتانسیل‌های کشور می‌شود.

تاثیر تحریم‌ها و ناامنی‌های منطقه‌ای

تحریم‌های بین‌المللی و ناآرامی‌های منطقه‌ای، ریسک ترانزیت از ایران را افزایش داده و سرمایه‌گذاری در این بخش را با تردید مواجه می‌کند.

معطلی طولانی کامیون‌های ترانزیتی در مرزها

تراکم و صف‌های طولانی کامیون‌ها در مرزها، زمان و هزینه ترانزیت را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.

کمبود کامیون برای حمل کالا در برخی مرزها

فقدان ناوگان کافی کامیونی در برخی نقاط مرزی، توان پاسخگویی به تقاضای ترانزیت را کاهش می‌دهد.

فقدان امکانات تخلیه، بارگیری و نگهداری کالا در مرزها

کمبود انبارها، تجهیزات بارگیری و تخلیه مدرن، و امکانات نگهداری مناسب کالا در مرزها، کیفیت خدمات ترانزیتی را پایین می‌آورد.

محدودیت‌های زمانی تردد کامیون‌ها

اعمال محدودیت‌های زمانی برای تردد کامیون‌ها، انعطاف‌پذیری و کارآیی ترانزیت را کاهش می‌دهد.

مشکلات امنیتی در مرزهای مشترک با برخی همسایگان

نگرانی‌های امنیتی در مناطق مرزی، جذابیت ترانزیت از این مسیرها را کاهش می‌دهد.

نامناسب بودن زیرساخت‌های جاده‌ای و فقدان امکانات رفاهی

وضعیت نامطلوب جاده‌های ترانزیتی و کمبود امکانات رفاهی و اداری در مسیرها، رانندگان و شرکت‌های حمل و نقل را با مشکلات عدیده مواجه می‌سازد.

مشکلات مربوط به صدور روادید

فرآیندهای پیچیده و زمان‌بر صدور روادید برای رانندگان و پرسنل خارجی، جریان ترانزیت را کند می‌کند.

عدم آگاهی تجار و صاحبان کالا از پتانسیل‌های ترانزیتی ایران

اطلاع‌رسانی ناکافی در خصوص مزایای ترانزیت از ایران، موجب عدم استقبال تجار بین‌المللی از این مسیر می‌شود.